سمیوئل لنگهورن کلمنز که بیشتر با نام هنری اش مارک تواین شناخته می‌شود در 30 نوامبر 1835 در مرز ایالت میسوری آمریکا در روستای فلوریدا با کلبه‌های چوبی پراکنده به دنیا آمد. پدرش قاضی بخش و تاجری کوچک و اصالتاً اهل ویرجینیا بود که در کنتاکی درس حقوق خوانده و در همان جا به جین همپتون موخرمایی برخورده و با او ازدواج کرده‌بود.

در 12سالگی پدرش فوت کرد و سمیوئل مجبور شد در چاپخانه‌های محلی پادویی کند و بعد در روزنامه‌ای که برادرش اوریون دایر کرده‌بود، ابتدا حروفچین و سپس چاپچی شد. صفحاتی از روزنامه به مقالات طنزآمیز اختصاص داشت که سمیوئل آنها را می‌نوشت و با امضای عجیب‌غریب چاپ می‌کرد.

در 18 سالگی به سنت لوئیس بزرگ ترین شهر ایالت میسوری رفت. سپس به نیویورک رفت و مدت کوتاهی در چاپخانه‌های کوچک کار کرد. در طی 2-3 سال به شهرهای مختلف می‌رفت و در آنجا حروفچینی می‌کرد. وی سفر نافرجامی به آمریکای جنوبی داشت. از 1857 تا 1864 سوار بر کشتی بخار بر میسی‌سیپی سفر می‌کرد.

در 1859 مجوز ناخدایی کشتی گرفت و در این حین با امضاهای مختلف برای مجلات مقاله‌های طنز می‌نوشت. در جنگ داخلی آمریکا نقش کوچکی را برعهده گرفت. در سال 1866 با آلتا کالیفرنیا برجسته‌ترین روزنامه غرب قراردادی به این مضمون امضا کرد: خبرنگار سیار بدون محدودیت مکان و زمان و سمت که دور کره زمین می‌گردد و ضمن سفر گزارش می‌نویسد.

زندگی شخصی مارک توین
او با اولیوه لنگدن دختر یکی از صاحبان صنایع ثروتمند نیویورک پس از مغازلات بسیار ازدواج کرد. در بیست سال بین 1875 و 1894 شادترین و ثروتمندترین نویسنده بود و بهترین کتاب‌هایش را در این مدت نوشت. اما در نیمه دهه 1890 اندوه و تلخ‌کامی روزافزونی نصیبش شد. دختر جوانش سوزی وقتی پدر و مادرش در خارج بودند مرد. خانم کلمنز که سال‌ها بیمار بود از دنیا رفت و کوچک‌ترین دخترش ناگهان در شب کریسمس فوت کرد.

دنیای نویسندگی مارک توین
توین، ورود به دنیای ادبیات کودکان را با هجو ادبیات کودکان آن دوران آغاز کرد و توانست ادبیات امریکا را دگرگون کند. از این دیدگاه می توان مارک تواین را همتای لوئیس کارول دانست. تواین ادبیات کودکان امریکا را از بند آموزش رها کرد و از آن برای انتقاد از جامعه بهره گرفت.

اولین اثر مهم توین در سال 1865 با نام «وزغ جهنده‌ معروف منطقه‌ کالاوارس» در نیویورک منتشر شد. او در سال 1859 نام مستعار مارک تواین را که اصطلاحی در قایقرانی بود، برای خود انتخاب کرد.

انتشار این داستان، شهرت فراوانی برای او به ‌همراه آورد و پس از آن، سفرهای دریایی‌اش را آغاز کرد و برای بیش از یک دهه خارج از آمریکا زندگی کرد. کتاب «بی‌گناهان در کشتی» در واقع سفرنامه‌ اوست که در سال 1867 منتشر شد.

توین در سال 1872 دومین قسمت از سفرنامه‌ خود به ‌نام «سخت‌گذرانی» را منتشر کرد. در این کتاب از جوامع غربی و آمریکا به همان طریق انتقاد شده است که در کتاب «بی‌گناهان در کشتی» از کشورهای اروپایی و خاورمیانه.

در سال 1876 مارک تواین «ماجراهای تام سایر» را که دوران جوانی‌اش را در هانی‌بال به تصویر ‌کشیده است، منتشر کرد. این کتاب وی را در قالب شخصیت «تام سایر» نشان می‌دهد که با دو همکلاسی‌اش «جان بریکز» و «ویل بوون» دوران را می‌گذراند.

اولین اثر داستانی توین «شاهزاده و گدا» بود که در سال 1882 منتشر شد و در مقایسه با «تام سایر» چندان موفق نبود. اما او در سال 1884 با انتشار «ماجراهای هاکلبری‌ فین» بار دیگر نگاه‌ها را متوجه خود ساخت. این کتاب از شاهکارهای ادبیات آمریکا محسوب می‌شود که لحن جدی‌تری نسبت به «تام سایر» دارد. «هاکلبری‌ فین» عنوان «رمان بزرگ آمریکایی» را یدک می‌کشد. «ارنست همینگوی» این رمان تواین را «اولین و بهترین رمان‌ در ادبیات آمریکا» می‌دانست.

بعد از انتشار این اثر، توین به فعالیت‌های اقتصادی روی آورد تا هزینه‌های سنگین حاصل از پروژه‌های نویسندگی‌اش را تأمین کند. آخرین اثر این نویسنده‌ آمریکایی، «بیگانه‌ اسرار‌آمیز» بود که پس از مرگش در سال 1916 منتشر شد.

آثار توین در زمان آفرینش شان به سبب طرح برابری انسان ها، افراطی به شمار می رفتند و اکنون نیز به سبب استفاده از اصطلاح های “کاکاسیاه” و نگرش نژادپرستانه نکوهش می شوند. رابرت اسکات کلنر، کارشناس برجسته ی آثار مارک تواین، بر این باور است که آثار او نابرابری انسان ها را تأیید نمی کند بلکه به نقد می کشد.

سال های پایانی و مرگ مارک توین
او در سال‌های آخر عمر به‌علت مرگ دختر و همچنین همسرش به افسردگی شدید دچار شد و سرانجام روز 21 آوریل 1910 بر اثر حمله‌ قبلی درگذشت.

مارک تواین در نویسندگی از «چارلز دیکنز» تأثیر گرفت و نویسندگان بسیاری مانند «کورت ونه‌گات»، «ارنست همینگوی» و «ویلیام فاکنر» از او تأثیر گرفتند.

پس از مرگ مارک تواین در 21 آوریل 1910، مدرسه های بسیاری به نام او نامگذاری شد. دو جایزه نیز به نام او پایه گذاری شده است. جایزه ی “خوانندگان مارک تواین” جایزه ای است که از سوی انجمن کتابخانه های آموزشگاهی میسوری در ایالت میسوری امریکا هر ساله به یک کتاب برای کودکان 9 تا 12 اهدا می شود. داوران این جایزه ی دانش آموزان 9 تا 12 سال و همه ی دانش آموزانی هستند که دست کم چهار کتاب از فهرست کتاب های نامزد شده را خوانده باشند. جایزه ی دیگر جایزه ای است برای طنزپردازان امریکایی که از سوی مرکز هنرهای نمایشی جان اف کندی هر سال برگزار می شود. شماری از خانه هایی که مارک تواین در آن ها زندگی کرده است به موزه تبدیل شده اند.

نکات جالب و عجیب در مورد مارک توین
او تخلصش را از یک اصطلاح قایقرانی قرض گرفته است. تواین این نام را در زمانی که با قایق‌های بخار در آب‌های میسوری سفر می‌کرد، ‌انتخاب کرد. در اصل «مارک تواین» جایی است که آب آن 12 فوت بالاتر از مسیر اصلی رودخانه و در نتیجه برای حرکت قایق‌ها امن است. سموئل کلمنتس در 21 آوریل 1859 در سن 24 سالگی موفق شد گواهی‌نامه قایقرانی بگیرد.

تواین عاشق سگ‌ها بود و اسم‌های عجیبی برای سگ‌های گله نژاد اسکاتلندی‌اش انتخاب کرده بود. «می‌دانم»، «می‌دانی» و «نمی‌دانم» نام‌ این سه حیوان خانگی بود. تعجیب نکنید! هرچه باشد تواین بزرگ‌ترین فکاهی‌نویس آمریکاست.

«نیکولا تسلا» مخترع معروف در یک باشگاه اجتماعی با مارک توین آشنا شد. او یک شب نویسنده «هاکلبری‌ فین» را به آزمایشگاهش دعوت کرد، اما اتفاق عجیبی در این ملاقات افتاد. تواین محض خنده روی دستگاه تولید برق تسلا ایستاده بود و حتی با اصرار او حاضر به پایین آمدن نشد، تا این‌که ناگهان نیروی برق به جریان افتاد و چهار ستون بدن تواین را لرزاند و او را تا سرحد مرگ ترساند.

«هلن کلر» در 14 سالگی تواین را برای اولین‌بار ملاقات کرد. تواین در آن زمان دختری هم‌سن کلر داشت. او پس از دیدار با کلر که در آن زمان شهرت چندان نداشت،‌ به یکی از سرمایه‌داران نفت نامه‌ای نوشت و از او خواست هزینه تحصیل کلر را بپردازد. این شخص بانفوذ کسی بود که دست تواین را در زمان ورشکستگی گرفته بود. کلر و تواین تا زمان مرگ این نویسنده، دوست بسیار نزدیک هم بودند.

کلر بعدها درباره او گفت: او با چنان شوقی وارد دنیای محدود من شد که انگار مریخ را کشف کرده است. نابینایی ماجراجویی‌ای بود که کنجکاوی او را شعله‌ور می‌کرد. او با من مثل یک آدم عجیب و غریب رفتار نمی‌کرد، بلکه مرا زنی ناتوان می‌دانست که به دنبال راهی برای غلبه بر مشکلات غیرعادی‌اش است. در این طبیعی برخورد کردن نادر با کسی که از نظر شرایط درونی با دیگران متفاوت است، ‌نوعی درک و فهم خدایی وجود داشت.

مارک تواین درست در روز پدیدار شدن دنباله‌دار معروف «هالی» به دنیا آمد. اما عجیب‌تر این است که او پیش‌بینی کرده بود زندگی‌اش با آمدن دوباره این جرم فضایی به پایان خواهد رسید و چنین هم شد! «آلبرت بیگلو» در کتاب زندگی‌نامه تواین از زبان وی نقل کرده: من در سال 1835 با دنباله‌دار هالی به دنیا آمدم. سال دیگر دوباره می‌آید و انتظار دارم من هم با او بروم. اگر با «هالی» از دنیا نروم، بزرگ‌ترین سرخوردگی عمرم خواهد بود. قادر مطلق بدون شک گفته این دو موجود عجیب و غریب با هم آمده‌اند و باید با هم بروند.

در واقع تواین (در 21 آوریل) یک روز پس از این که دنباله‌دار «هالی» به نقطه سمت‌الراس برسد‌ بدرود حیات گفت.

خودزندگی‌نامه مارک توین
پس از گذشت 100 سال از مرگ مارک توین، خودزندگی‌نامهاش در آستانه? انتشار قرار گرفت.. او این خودزندگی‌نامه را در دهه? آخر عمر خویش نوشته و خواسته بوده که تا یک قرن پس از مرگش انتشار نیابد. در سال 2010 پس از گذشت این مدت دانشگاه برکلی کالیفرنیا اولین جلد این خودزندگی‌نامه را منتشر کرد. فروش کتاب از انتظار ناشر آن بسیار فراتر رفت و تا نوامبر 2010، در آمریکا 275000 نسخه از آن فروخته شد.

بخش اعظم کتاب را توین در چهار سال آخر عمر خود به تندنویسش دیکته کرده بود. منتقد نیویورک تایمز خودزندگی‌نامه توین را سیاسی‌تر از سایر آثار او می‌داند و آن را «رک و راست، بانمک و خشمگین» توصیف می‌کند. به گزارش وی این کتاب سرشار از خاطرات دوران کودکی توین است که تأثیر بسزایی بر کتاب ماجراهای هاکلبری فین گذاشته بود.

جملات معروف مارک توین
«حضرت «آدم» یک بشر بود و بس. او سیب را نه بخاطر سیب بودنش، بلکه بخاطر ممنوعیتش می‌خواست.»
تراژدی پدن‌هد ویلسن/ قسمت 2
«هنگامی‌که چهارده‌سال بیشتر نداشتم، پدرم به طرز غیرقابل تحملی احمق به نظرم می‌آمد. اما وقتی پا به بیست و یک‌سالگی گذاشتم از این‌که در طول این هفت سال چقدر به معلومات این پیرمرد افزوده شده تعجب کردم.»
زمان‌های پیشین بر روی می‌سی‌سی‌پی، ماهنامه آتلانتیک/ 1874
«اگر خشمگینی تا چهار بشمار؛ اگر خیلی خشمگینی لعنت بفرست.»
تراژدی پدن‌هد ویلسن/ قسمت 10
«بشر حیوانی است مذهبی. او تنها حیوانی است که نزدیکانش را چون خود دوست دارد، اما چنان‌چه الهیات آن‌ها مطابق میل او نباشد سر از تنشان جدا می‌کند.»
حیوان پست‌تر
«انسان برای کسب محبت دست به خیلی کارها می‌زند؛ اما برای تحریک حسادت دیگران هرکاری که از دستش ساخته باشد انجام می‌دهد.»
به دنبال اکوادور/ فصل 21
«بشر در آخرین روز آفرینش آفریده شد، وقتی که خدا خسته بود.»
شرح حال مارک تواین دفتر یادداشت/ 19 مارس 1903
«زبان آلمانی باید با لطف و احترام به وادی مردگان سپرده شود، که مردگان را فرصت فراگیری این زبان بسیار است.»
زبان رنج‌آور آلمانی
« صادق ترین، بی توقع ترین ،مفید ترین و دائمی ترین رفیق برای هر کسی کتاب است.»
« اگر تنها ابزارتان چکش باشد، همه مسائل برایتان تبدیل به میخ می‌شوند.»
« فردی که کتابهای خوب نمی خواند هیچ مزیتی بر فردی که بی سواد است ، ندارد.»
« اگر آنچه را که می‌پوشانید چیزی جز یک وجود پاک نیست، زیاد در بند چند و چون جامه نباشید.»
« جلوگیری از تکرار تاریخ کاری بیهوده‌است زیرا شخصیت آدمی طوری است که اجتناب از تکرار را غیر ممکن می‌سازد.»
« یک «دروغ» ممکن است دنیا را دور بزند و به سر جای اولش برگردد؛ ولی در همین مدت یک «حقیقت» هنوز دارد بند کفش‌های خود را می‌بندد تا حرکت کند.»
« قسمت‌هایی از انجیل را که نمی‌فهمم ناراحتم نمی‌کنند. قسمت‌هایی از آن را که می‌فهمم عذابم می‌دهند.»
« سعی نکن به یک خوک آواز خواندن یاد بدهی. هم وقت خودت رو تلف می‌کنی و هم خوک را اذیت می‌کنی.»
« بهتر است دهان خود را ببندید و ابله به نظر برسید تا اینکه آن را باز کنید و همه تردیدها را از میان ببرید.»
«سردترین زمستانی که به عمرم تجربه کرده‌ام، تابستان سانفراسیسکو بود!»
« از بین تمام چیزهایی که از دست دادم، بیشتر از همه دلم برای ذهنم تنگ شده‌است .»
« فرد را برای چیزی که به آن اعتقاد دارد به کلیسا راه می‌دهند ولی برای چیزی که می‌فهمد از آنجا اخراج می‌کنند.»

کتابشناسی مارک توین

رمان
عصر طلایی
ماجراهای تام سایر
شاهزاده و گدا
ماجراهای هاکلبری فین
یک یانکی اهل کنتیکت در دربار شاه آرتور
تراژدی ویلسون کله پوک
تام سایر در خارج
خاطرات شخصی ژان‌دارک
داستان یک اسب (1907)
بیگانه مرموز

داستان کوتاه
جست و خیز قورباغه ولایت کالاوراس (1867)
یک قتل یک راز یک ازدواج
به دنبال خط استوا
مردی که هایدلبرگ را تباه کرد
بشر چیست
زندگی برروی میسی‌سی‌پی
خاطرات آدم
خاطرات حوا
داستان یک سگ (1903)

منابع : ویکی گفتاورد – ایسنا – ketabkar.org – ویکی پدیا
ویرایش و نشر : ایران ادیب