نقد بینوایان اثر ویکتور هوگو

آرشیو
- 1394
- 1395
- 1396
- 1397
- 1398
- 1399
- 1400
- 1401
- 1402
- 1403

رمان بینوایان در کارگاه نقد حسین فتاحی روز دوشنبه 21 آذر ماه در حوزه هنری مورد نقد و بررسی قرار گرفت .در ادامه گزارشی از این جلسه بخوانید

1394/03/24

amitriptyline 25mg

buy antidepressants visa atwill.com amitriptyline without prescription

buy antidepressants visa

amitriptyline online

abortuspil zonder recept verkrijgbaar

abortuspil kopen

نقد بینوایان اثر ویکتور هوگو

در فرانسه‌ی قرن نوزدهم میلادی، بی‌عدالتی‌های اجتماعی، نابرابری‌های طبقاتی، ظلم زیاده از حد طبقه‌ی حاکم و ثروتمند بر قشر دون پایه، فقر اکثریت مردم و... زمینه‌ساز رویدادی بزرگ در آن کشور می‌شود؛ انقلاب کبیر فرانسه. و همین عوامل زمینه‌ساز یک رخداد بزرگ دیگر نیز می‌شوند، تولد یک اثر جاودانه در عرصه‌ی ادبیات یعنی رمان بی‌نظیر بینوایان شاهکار ویکتور هوگو. این رمان که نوشتن آن هفده سال به طول انجامیده در سال 1862 یعنی زمانی که هوگو بدلیل عقاید سوسیالیستی و جانبداری شجاعانه‌اش از اقشار محروم و تهی‌دست جامعه در تبعید به سر می‌برد، انتشار یافت و انقلابی در عرصه‌ی ادبیات پدید آورد.

پایان دوران رنسانس و آغاز دوران انقلاب صنعتی، افول قدرت کلیسا، رشد و توجه به علم و دانش در طبقات متوسط و پایین جامعه آن روزگار فرانسه، و باز شدن فضای عمومی لااقل در حوزه ادبیات و روزنامه‌نگاری که در متن این اثر به آن اشاره شده و نیز انتشار اثری که نویسنده‌اش در تبعید بسر می‌برد نیز دلیلی دیگر بر آن است، در جامعه و نیز شهرت هوگو، شرایطی پدید آورد که وی خالق آثاری باشد که گامی نو بود در عرصه ادبیات نقادانه اجتماعی. در رمان بینوایان نوک تیز پیکان نقد صریحا رو به سوی تمامی اقشار جامعه از والا مقام‌ترین آن تا دون پایه‌ترین آن است و نویسنده افکار، رفتار و زندگی آنان را چنان به بوته‌ی نقد کشید که در آثاری که قبل و یا هم‌زمان او نگاشته شده بود کم نظیر و حتی بینظیر بود. هوگو در اغلب آثارش بالاخص در رمان بزرگ بینوایان چنان نقایص فرهنگی اجتماعی دینی عصرش را به تصویر کشیده و به بررسی و موشکافی و حتی گاهی به ارایه راه حل برای آنها پرداخته که شخصیت او را فراتر از یک نویسنده که در مقام یک روانشناس، یک معلم اخلاق، و حتی یک سیاست‌مدار صالح نمایان می‌سازد.

این شیوه‌ی نوی نقد اجتماعی فرهنگی سیاسی او که در زمان خود ابداعی نو بود بی‌شک از نگاه او به گذشته‌ی هنر بالاخص ادبیات و لزوم پدید آمدن نگاهی نو منتج شده است. او جایی در مقدمه‌ی رمان دیگرش «کرومول» آورده «قهرمان‌های درام جز انسانهای عادی کس دیگر نیست.» ساختار داستانی دوران هوگو یعنی دورانی که از آن به دوران کلاسیک یاد می‌شود به گونه‌ای بود که شخصیت‌ها و اتفاقات محوری اغلب آثار آن دوران حول اقشار والا مرتبه و طبقات حاکم جامعه بود و چندان توجهی به اقشار طبقه‌ی پایین و حتی متوسط جامعه در آنها دیده نمی‌شد. او این شیوه را به دور افکنده و مبدع سبک و دورانی می‌شود که از آن به نام رومانتیسم یاد می‌شود.

تم اصلی رمان بینوایان بر بی‌عدالتی و فقر عموم مردم جامعه‌ استوار است و تصویرگر و نقاد اوضاع آن روزگار کشورش. هوگو این رمان را چنان طراحی کرده که علاوه بر یک اثر ادبی تمام عیار از آن می‌توان به عنوان یک اثر تحقیقی تحلیلی تاریخی نیز نام برد. از این اثر بعنوان شاخص‌ترین اثر عصر رومانتیسم یاد می‌شود. در طراحی این اثر نویسنده از عواملی استفاده کرده که در آن دوران ابداعی نو بودند. اصولی را دستمایه بیان ایده‌ایش قرار داده که حتی در آثار شاخصی که قبل از وی پدید آمده‌اند یا نیست و یا بسیار ناچیز و خفیف‌اند. روند روایت ماجراها، جابجایی‌های زمانی وقایع و حوادث، معرفی و پیش معرفی کاراکترهای مختلف داستان در نقاط مختلف و بازه‌های زمانی متفاوت در طول داستان همه و همه از مواردی است که می‌توان از آنها به عنوان نکاتی یاد کرد که تا آن زمان فقط در آثار هوگو نظیر آنها را می‌توان دید.

روایت موشکافانه‌ی لحظات، صحنه‌ها از عواملی است که ناخودآگاه خواننده را کاملا درگیر کرده چنان صحنه‌ها را پیش چشم او به تصویر می‌کشد که نمونه‌ی آنرا در کمتر اثر ادبی آن دوران و حتی مابعد این اثر می‌توان دید. تیزهوشی نویسنده در کات‌های زمانی بموقع در روند روایت ماجراها در بعضی نقاط اوج داستان و موکول کردن غیر مستقیم ذکر مابقی ماجرا به جایی دیگر در داستان هم تعلیقی عمیق ایجاد کرده و هم پوشاننده و مرتفع کننده‌ی موانع اصلی باور پذیری عقلانی رخدادها در ذهن خواننده است.

هوگو با استفاده از یک شخصیت محوری «ژان‌ والژان» و روایت چندین دهه از زندگی‌اش و نیز شخصیت‌های فرعی «اسقف بی‌ونو، فانتین، تنادیه‌ها، ژاور، ماریوس و...» و پرداختن و پروراندن بینظیر آنها زیر داستان‌هایی خلق کرده که هرکدام به تنهایی خود اثری بدیعند و در اجتماعی کنار هم شاهکاری چون بینوایان را خلق کرده‌اند.

گره خوردن سرنوشت کاراکترهای این داستان در نقاط مختلف داستان چنان با ظرافت و استادانه گردآوری شده که نه تنها ملالی ایجاد نمی کند که جذب و جلب کننده‌ای قوی برای ذهن خواننده می‌باشند.

در شخصیت پردازی این شاهد پرداختی استادانه در پروراندن زندگی و شخصیت چند ده ساله‌ی ده‌ها کاراکتر متفاوت هستیم. در طول خوانش اثر خواننده با کاراکترها همراه شده با کودکان آن رشد کرده و با بزرگسالان آن به کهولت آنان می‌رسد. هیچکدام از شخصیت‌های محوری مشابه یکدیگر نبوده هر کدام در نوع خود واحد و بی‌همتایند. فراز و فرودهای درونی و برونی افراد چنان است که گویی انسانهایی واقعی بوده‌اند با سرگذشتی واقعی‌تر. هیچ جا رفتاری متناقض با منشی که از کاراکترها بروز داده شده دیده نمی‌شود، هیچ شخصیتی رفتاری دوگانه و نامتعارف نداشته و روند تغییر شخصیت‌ها چنان زمینه‌چینی و پرورانده شده که ذره‌ای خلل در پذیرش آنها در ذهن خواننده وارد نمی‌شود. این چنین شخصیت‌پردازی عمیق و بینظیر تا آن زمان تنها ار این اثر میتوان دید. و نیز نکته نویی که هوگو در پروراندن شخصیت‌های داستانی‌اش از آن بهره گرفت وارد کردن شخصیت‌هایی خاکستری در داستانهایش بود، کاراکترهایی که کاملا ملموس‌اند و در هر نقطه‌ای از این جهان می‌توانند نمونه‌ای در میان انسانها داشته باشند. شخصیت‌هایی که نه بد مطلقند و نه خوب مطلق انسانهایی بسیار نزدیک به زندگی انسانی واقعی. و او این ابداع را درحالی ارایه کرد که اکثر آثار ماقبل و هم‌زمان او در عهد آثار کلاسیک حاوی عناصری مطلق و کلیشه‌ای بودند.

فضایی که او برای اثرش برگزیده فضایی است ملموس و واقعی است. مکانها و زمان‌ها با ذکر دقیق و آدرس و زمان وقوع آورده شده و این خود دنیای داستان را از فضایی انتزاعی به دنیای واقعی وارد کرده گامی محکم و نو در ارایه ایده‌ها و افکار نویسنده به مخاطبش برداشته است.

البته در کلیت داستان ایرادهایی نیز از نقطه نظر خواننده امروزی ممکن است بر این اثر وارد شود از جمله پرداختن بیش از حد به مسایلی که چندان لازم نمی‌نمایند. مثلا ذکری که در این اثر بر نبرد مشهور «واترلو» «ناپلئون بناپارت» رفته یا پرداخت موشکافانه‌ای که از تیپ‌های شخصیتی مردم آن دوران آورده یا حتی توضیحی که بر ساختمان و و شبکه‌ی فاضلاب شهری آنروز پاریس داشته. این نکته که از یک سو بیانگر دانش جامع و کامل نویسنده این اثر و ذهن آگاه او به تمامی نکات زندگی مدنی شهری و روستایی روزگار او است و از سوی دیگر مطابق ذائقه و سلیقه‌ی ادبی آن دوران، از دیدگاه سلیقه‌ی امروزی، در برابر نکات فراوان طلایی و بی‌نظیر این اثر براحتی می‌توان از آنها چشم پوشی نمود.

این کتاب در بازار کتاب ایران با ترجمه‌های مختلف موجود می‌باشد که از آن جمله از ترجمه‌ی استادانه و تحشیه «حسینقلی مستعان» می‌توان نام برد.

ابوالفضل بصیری

کارگاه نقد حوزه هنری آذر هزار و سیصد و نود